Robotizovana nosač-montaža Sky-Watcher EQ-6-R Pro
U februaru 2020. god. stigla nam je prelepa nosač-montaža Sky-Watcher EQ-6-R Pro. Pripada ekvatorijalnim montažama nemačkog tipa i radi se o izuzetnom instrumentu. Montaže se u praktičnoj i posmatračkoj astronomiji koriste kao glavni nosači i uređaji za navođenje teleskopa. Pomoću njih se kompletan sklop precizno navodi na objekat koji se želi posmatrati. Nekada se navođenje i praćenje radilo ručno, retki su bili teleskopi kod kojih su za praćenje prividnog kretanja nebeske sfere usled stvarne rotacije Zemlje bili zaduženi časovni mehanizmi, koji su bili definisani zupčastim ili kajišnim prenosom. To se odnosilo samo na velike svetske opservatorije koje su bile veoma dobro opremljene u to vreme. Danas se u principu dosta toga promenilo, usled stalnog i neprekidnog napredovanja nauke i tehnologije, posao navođenja i praćenja preuzeo je kompjuter i različiti kompjuterski kontroleri, tako da je ovaj segment posmatračkog procesa u smislu preciznosti, doveden skoro do savršenstva. Na ovaj način, nakon različitih komandi koje zadaje astronom-posmatrač, sistem može da funkcioniše potpuno nezavisno kao poseban robotski sklop. Zato se danas sve više koriste termini kao što su “robotski teleskop” ili “robotska opservatorija”, jer to zaista i jesu, tačnije, ovakvi uređaji ne zahtevaju ljudske resurse i potpuno su samostalni.
Postoji nekoliko različitih vrsta i tipova montaža. Najpoznatije su alt-azimutalna i ekvatorijalna. Naime, u profesionalnoj i amaterskoj astronomiji, alt-azimutalna koncepcija je ranije bila izbegavana, posebno u astrofotografiji, upravo zbog nesavršenosti i određenih nepreciznosti koje su se javljale tokom posmatračkog procesa. Na osnovu toga, većina astronoma se odlučuje za drugi koncept, a to su upravo ekvatorijane montaže i sistemi. Danas je ipak mnogo drugačija situacija nego što je bila nekad. I jedan i drugi tip montaža doveden je maltene do savršenstva, pa možemo reći da sada najveće svetske teleskope pokreću upravo alt-azimutalne montaže i pogonski sistemi. Kada govorimo o ekvatorijalnim (EQ) montažama, jedna od osa je dovedena u položaj paralelan zemljinoj rotacionoj osi, tačnije, ona je dovedena u tačku severnog nebeskog pola (SNP). Ovim načinom orijentacije omogućeno je fino praćenje prividnog kretanja nebeske sfere i objekata zajedno sa njom. Praktično, ovo znači da je teleskop zajedno sa montažom preveden iz mesnog horizontskog koordinatnog sistema u nebeski ekvatorski koordinatni sistem. Osnovna ravan više nije matematički horizont već nebeski ekvator (NE), antipodne tačke su severni i južni nebeski pol (SNP i JNP), dok su osnovne koordinate, rektascenzija (α) i deklinacija (δ).
Kao što smo već pomenuli, današnje montaže dovedene su do perfekcije u smislu praćenja nebeskih objekata koji se prividno kreću usled rotacije Zemlje. U svojoj bazi podataka imaju unesene koordinate za preko 40.000 nebeskih objekata. Međutim, nakon povezivanja na kompjuter, za uređaje ovakvog tipa granica praktično ne postoji, lista objekata se znatno proširuje, tako da na ovaj način montaže mogu navesti teleskop na bilo koji objekat ili delić nebeske sfere.
Što se nas tiče, jednostavno rečeno, oduševljeni smo ovom montažom. Dosta je teška i robusna, što znatno poboljšava stabilnost, neverovatno je precizna nakon dobrog useveranja, "autoguding" ili auto-korekcija praćenja je savršena, periodična greška je svedena na minimum, tako da smo veoma zadovoljni njenim mogućnostima.
Testiranja smo izvodili svake vedre večeri tokom juna, jula i avgusta 2020.god. Preciznost praćenja ili indeks periodične greške (RMS) se kretao između 0,35"-0,75", što u mnogome zavisi od stabilnosti instrumenta, osne rektifikacije, kao i turbulencije u atmosferi (seeing). Ovakvom preciznošću otvaraju se brojne mogućnosti za realizaciju strogo profesionalnih posmatračkih projekata. Tom prilikom smo snimili veliki broj solidnih fotografija koje su poslužile za dalju analizu i ocenu mehaničkog kvaliteta montaže.
Na fotografiji ispod, nalazi se globularno zvezdano jato M13, snimljeno pomoću teleskopa MAGELAN sa otvorom od 0.25 m i na žižnoj daljini od 2,5 m.
